Wat is de Urnes Vikingstijl?

De Urnes Vikingstijl vertegenwoordigt de laatste elegante uiting van Vikingkunst, die voornamelijk in de tweede helft van de 11e eeuw en het begin van de 12e eeuw zich ontwikkelde. Deze stijl staat bekend om zijn complexe zoomorfe decoraties en valt samen met een overgangsperiode waarin de Vikingkunst geleidelijk werd beïnvloed door de christelijkwording van de Noordse volkeren.

Oorsprong en Naamgeving

De naam "Urnes" is afgeleid van de stavkerk van Urnes in Noorwegen, een emblematische plaats die archeoloog Haakon Shetelig in 1909 identificeerde als het prototype van deze stijl. Deze kerk, nu beschermd door UNESCO vanwege de culturele waarde en de fusie van Scandinavische en christelijke decoratieve elementen, is een relikwie van groot belang. De kerk vertegenwoordigt een perfect voorbeeld van de overgang van het Noordse paganisme naar de christelijkwording. De alternatieve naam "steengruisstijl" is ook opmerkelijk, omdat veel uitingen van deze stijl te vinden zijn in runen in Uppland, Zweden.

Esthetische Kenmerken

De Urnesstijl onderscheidt zich door verschillende unieke elementen die het gemakkelijk herkenbaar maken:

• Slanke en gestileerde dierenfiguren, vaak verstrengeld in compacte patronen.
• Langschoenen en gestileerde koppen, met amandelvormige ogen die typisch zijn voor de stijl.
• Dieren worden vaak afgebeeld in de vorm van een band of slang.
• De aanwezigheid van drakenfiguren, die een Angelsaksische invloed kunnen weerspiegelen.
• Gebruik van dikke en dunne lijnen die asymmetrisch met elkaar interageren.
• Verstrengelde patronen met dunne lijnen in de vorm van een "S" of "8".
• Krullende appendages op de neuzen en nekken van de dieren.

Historische Context en Evolutie

Deze stijl is een verfijning van de eerdere Ringerike-stijl, die bekend staat om zijn gebogen en elegante lijnen. De bloei van de Urnesstijl valt samen met de christelijkwording van de vikingen, een verandering die aanzienlijke invloed had op hun artistieke uitingen. Gedurende deze tijd begonnen de Noordse decoratieve motieven zich aan te passen om het nieuwe religieuze perspectief aan te vullen. Dit proces is zichtbaar in hoe de afgebeelde dieren, die aanvankelijk werden weergegeven in circulaire of open composities, werden getransformeerd in lineaire ornamenten die de Urnesstijl definieerden.

Uiten en Opmerkelijke Voorbeelden

De Urnesstijl komt voornamelijk voor in:

• De met de hand gesneden poort van de stavkerk van Urnes, het meest beroemde stuk.
• Runenstenen, met name in Uppland, Zweden.
• Runenstenen gewijd aan historische gebeurtenissen zoals de Danegeld en Knut de Grote.
• Decoratieve elementen zoals zilveren kommen gevonden in Lilla Valla.
• Werken ondertekend door de kunstenaar Åsmund Kåresson.

In Denemarken zijn er ongeveer 100 voorwerpen en fragmenten met de Urnesstijl, wat de uitgebreide invloed in de Noordse regio's benadrukt.

Invloeden en Artistieke Verbindingen

De Urnesstijl is geen geïsoleerde stijl. Het toont relaties met:

• Celtische en Angelsaksische kunst, zichtbaar in de overeenkomsten met spiraalpatronen gevonden in de evangeliën van Lindisfarne.
• De verfijnde evolutie van de eerdere Ringerike-stijl.

Deze Vikingkunst weerspiegelt de culminatie van bijna 700 jaar artistieke traditie die Noord-Europa domineerde van de 5e tot de 12e eeuw. De Urnesstijl vertegenwoordigt het laatste overblijfsel van de traditionele Vikingkunst voordat de christelijkwording de culturele horizon van Scandinavië transformeerde. Het wordt herinnerd als een van de meest verfijnde voorbeelden van Viking artistieke capaciteit, waarbij eeuwen van stilistische evolutie worden gecombineerd in een elegante en rijke conclusie.